چكيده
زمينه و هدف : هويت به ويژه هويت ملي مفهومي گسترده و پديدهاي چند بعدي اعم از اجتماعي، تاريخي، ديني، فرهنگي،
سياسي و... است كه در كل، عامل پيونده دهنده ملت به شمار ميرود. اين پديده شاخصي در شناسايي و شناساندن افراد و پاسخي
به نياز طبيعي افراد است كه ميتواند دچار تغييرات اساسي قرار گيرد. بنيان پژوهش حاضر را اثرگذاري فضاي سايبر از قبيل
كمّيت و كيفيت بهرهبرداري دانشجويان از صفحات اينستاگرام، كانالهاي پيامرسان، سايتها و... بر هويت ملي و ديني آنها و
ارزيابي همبستگي آنها تشكيل ميدهد.
روش شناسي : بر اين اساس پرسش اصلي تحقيق حاضر اين است كه اثر بخشي امنيتي فضاي سايبر، بر هويت ملي، به عنوان
يكي از مولفههاي جغرافيايي سياسي، چگونه است؟ پرسشهاي فرعي همين مساله را در خصوص هر يك از ابعاد هويت ملي
به شيوه پيمايشي به كمك پرسشنامه در بين ٢٠٠ نفر دانشجويان دانشگاه آزاد علوم و تحقيقات تهران و نيز مطالعات دفتري
مطرح ميكنند. همچنين در مدل مفهومي هويت ملي ايراني، هويت ديني باتوجه به پيوندش در جامعه ايراني لحاظ شده است.
يافته ها و نتيجه گيري : نتايج تحليل دادهها در آزمون فرضيات نشان دهنده بهره برداري هاي گوناگون از فضاي سايبر
است كه بيشترين تاثير خود را بر بعد اجتماعي امنيت دارد. همچنين بيشترين تاثير فضاي سايبر بر ابعاد مناسكي و شناختي هويت
ديني است كه مي تواند زنگ خطر و پيشگام تهديد بر ابعاد اصلي هويت ، يعني كل هويت ملي باشد.
واژههاي كليدي:
هويت ملي، فضاي سايبرنتيك ، هويت ديني ،جغرافياي سياسي

نگرشی بر توانمندیهای  دولت الکترونیک در افزایش و توسعه حکمرانی خوب

محمد جواد عزیزی فر

دانشجوی دکترا جغرافیا سیاسی دانشگاه خوارزمی تهران azizifar2000@yahoo.com

چکیده

حکمرانی خوب مفهومی است که از اواخر دهه 1990 به عنوان کلید معمای توسعه در ادبیات  توسعه مطرح گردید. حکمرانی خوب  محصول مشارکت سه نهاد دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است .بانک جهانی حکمرانی خوب را بر اساس شش شاخص  حق اظهار نظر و پاسخگویی،ثبات سیاسی،کارایی دولت، کیفیت قوانین و مقررات، حاکمیت قانون و کنترل فساد تعریف میکند. غایت و چشم انداز حکمرانی خوب رسیدن به نقطه عدالت خواهی و عدم تبعیض  ،یکسان نگری  و ارائه خدمات یکسان به  همگان است و  این مهم شدنی نیست جز در سایه رشدو گسترش نهادهای دموکراتیک .  با ظهور فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی دولتی برخواست که هدف آن  ساختن دولتی کوچکتر، کارآمدتر و سالم تر و جامعه ای آگاه تر با کیفیت مطلوب زندگی است. در این مقاله سعی بر آن است که مولفه های حکمرانی خوب از چهار منطر علم حقوق بشر ، علوم سیاسی ، جامعه شناسی و جغرافیا  مورد بررسی قرار گیرد و به توانمندیها و تاثیرات دولت الکترونیک در استقرار حکمرانی خوب پرداخته میشود. در این راستا نتایج تحقیق حاکی از آن است که به شرط تحقق زیر ساختهای فنی و فرهنگی مورد نیاز دولت الکترونیک ، نه تنها نیل به تسریع حکمرانی خوب میسر میشود ، بلکه دولت الکترونیک خود  بالذات موجد دموکراسی و  استقرار حکمرانی خوب است .

واژه های کلیدی : حکمرانی خوب ، دولت الکترونیک ، توسعه  ، اقتصاد آنلاین 

ما معتقدیم که سایبرنتیک ضمن ارائه الگوهای کاربردی در بعضی مواقع ساختاری، ضمن بازسازی فرهنگی با کمک رسانه ها، توانایی  بازساخت مفهوم هویت مستقل از هویت برگرفته از جغرافیا و اجتماع را دارد. به نحوی که اگر بپذیریم علی رغم تمامی تفاوتهای جهان بینی ،دینی ، سنتهای تاریخی و... ، علی الظاهر ما در درون یک تمدن واحد جهانی زندگی میکنیم و تمدنی جهانی در حال اتفاق است ،بار اصلی ایجاد این نوع جدید از تمدن برعهده سایبرنتیک و رسانه هاست . هر چند که ممکن است این نوع تمدن ،عمقی و ریشه ای نباشد ،جز یک روکش نازک که گوناگونی  عظیم فرهنگ ها ، ملت ها ، دیدگاههای دینی ، سنت های تاریخی و جهان بینی های قدیمی را می پوشاند. 

چهار تلقی عمده به تمدن جهانی وجود دارد :

1. باور به وجود تمدن جهانی واحد. اعتقاد به وجود این نوع از تمدن ولو به صورت یک کاور نازک که پنهان کننده تمامی شکافهای دیگر است .
2.   قبول داشتن مفهوم تمدن جهانی با معیارهایی که اشاره به مشترکاتی جوامع متمدن  دارند ، مثلا" سواد و شهرنشینی
3. فرهنگ داوس (Daos) :  تاکید بر مشترکات تمدن غربی که بسیاری از مردم در تمدن غرب ، و بعضی افراد در تمدن های دیگر به آن معتقدند. 
4. گسترش و استفاده الگوی مصرف غربی ، به نوعی تمدن جهانی می انجامد .(فاقد عمق و موضوعیت لازم است .)بدین معنی که اساس  تمدن غربی مگنا کارتا ( منشور سیاسی و مدنی بریتانیا ) است و نه مگنا مک (نام تجاری نوعی همبر )

نویسنده :محمد جواد عزیزی فر 

1. 1.      مقدمه

در حقوق سیاسی قانون اساسی به یک سند حقوقی اطلاق می شود که منشور وفاق ملی و چارچوب روابط و حقوق و وظایف متقابل میان حکومت کنندگان و حکومت شوندگان را به صورت عینی و الزام آور تعیین می نماید. اگر متنی که به منزله قانون اساسی در هر کشور وجود دارد از سوی نخبگان و نهادهای سیاسی ـ اجتماعی و مردم یک سند حقوقی معتبر و قابل احترام شناخته نشود و یا اگر شأنیت و مرتبت آن به عنوان منشور وفاق ملی معتبر و محترم شناخته نشود جامعه در قبال بحرانها آسیب پذیر خواهد شد و وحدت ملی و همبستگی جمعی خدشه دار می شود. قانون اساسی هنگامی دارای شأنیت و مرتبت اجتماعی است که آنگونه از همگان می خواهند به وظایف سیاسی و اجتماعی خود عمل کنند، همه ی آ حاد جامعه به اطاعت از آن گردن نهند و معیاری باشد برای تایید و توجیه اعمال دولت و مردم. قانون اساسی با مقتضای حال هر کشوری و شرایط سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر فرهنگ جامعه اولویتهایی را در اهم دستورالعملهای حقوقی و وظایف حکومتی قرار خواهد داد. به عبارتی معتبر ترین سند هر کشوری  که به نوعی جهت دهنده و معین کننده فعالیت های جمعی و اجتماعی کشور می باشد قانون اساسی آن کشور می باشد. به نوعی این قانون منشوری عمومی است که  همه سازمان‌ها و نهادها بايد براساس آن عمل کنند. ورود به دنياي جديد سياستگذاري که در آن به حقوق متقابل ملت و دولت اشاره شده است، جز در پرتو قانون اساسي‌اي که شهروندان آن را نوشته و به تصويب رسانده باشند امکان‌پذير نيست.قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبین نهادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه ایران بر اساس اصول و ضوابط اسلامی است .ویژگی بنیادی این قانون اساسی که برگرفته از انقلاب مردمی است ،مکتبی ، اسلامی و ارزشی بودن آن است.به احتمال زیاد ملت مسلمان ایران پس از گذر از نهضت ضد استبدادی مشروطه و نهضت ضداستعماری ملی شدن نفت به این تجربه گرانبار دست یافت که علت اساسی و مشخص عدم موفقیت این نهضت‌ها مکتبی نبودن مبارزات بوده است.‎‎‎‎‎‎قوانین اساسی یکی از ابزارهای فهم سیاست خارجی کشورها به شمار آمده و به واسطه ی تعیین اصول و اهداف کلی در حوزه سیاست خارجی، از جایگاهی ویژه برخوردارند. قوانین اساسی در تمامی کشورهای جهان به عنوان منبعی موثق در ترسیم راهبردها و کنش های سیاست خارجی در نظر گرفته می شود.  قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین و به تصویب رسید،عمدتا متأثر از آموزه های مذهبی و ایدئولوژی اسلامی بود. در این قانون اساسی؛ سیاست خارجی از مقولاتی است که نگاهی در خور توجه به آن مبذول شده و از جایگاهی ویژه برخوردارگردیدهاست،چنانکه این سیاست خارجی درقالب ماهیت انقلابی ومتأثرازفضای ایدئولوژیک نظام درصدد است که با طراحی جامعه آرمانی و ارائه ی الگوهای جدید رفتاری؛ راهکاری ویژه در روابط خارجی ایران با بازیگران دولتی ، غیردولتی و نهادهای بین المللی و منطقه ای و حتی مسایل و موضوعات مبتلابه ایران، جهان اسلام و مسلمانان و نظام بین الملل ترسیم نماید.(مقصودی و عرب ،1388)این نوشتار در پی بررسی و شناخت اصول و اولویت های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که ریشه در قانون اساسی کشور دارد می باشد. ازطرفی تلاش برای یافتن اندیشه های ساختار ژئوپلیتیک سیاست خارجی برگرفته از آن قانون و استراتژی سیاست خارجی کشور می باشد.

تبیین جایگاه ژئوپلیتیک در الزامات سیاست خارجی

مطالعه موردی : اســـــرائیل 

Explaining the geopolitical position in foreign policy requirements

Case study: Israel

نویسنده : محمد جواد عزیزی فر 

چکیده  

اسرائیل به عنوان یک واحد سیاسی، با یک رهیافت ژئوپلیتیک جهان‌گرایانه سعی در ایجاد یک هژمونی منطقه ای دارد. نیاز اسرائیل به ایجاد یک هژمون منطقه ای علاوه بر زمینه‌های جامعه شناختی و تکثر قومی  که به عنوان فاکتورهای داخلی محسوب می‌شود، ریشه در موانع ژئوپلیتیک این کشور به عنوان فاکتورهای فراملی(منطقه ای) دارد. کدهای ژئوپلیتیک این کشور القا کننده یک رویکرد و تحلیل امنیتی برای سیاست‌گذاران این واحد سیاسی است. به نحوی که استراتژی کلان و مکتب ژئوپلیتیک مختص این کشور را بوجود آورده است، و مبین این اصل است که شالوده امنیت اسرائیل را بر جغرافیا (سرزمین) قرار می‌دهد. به رغم نفوذ جهانی گسترده، این کشور داری عدم روابط خارجی و دیپلماتیک رسمی با کشورهای همسایه خود به استثنای ترکیه و مصر می‌باشد. این نوشتار به بررسی چگونگی سیاست خارجی متاثر از ملاحظات ژئوپلیتیک می‌پردازد. هرچند عوامل موثر در سیاست خارجی فراتر از عناصر ژئوپلیتیک می‌باشد. لیکن پنج اصل اساسی خود آگاهی ژئوپلیتیک اسرائیل، به عنوان کانون توجه و منشا الزامات سیاست خارجی اسرائیل مد نطر قرار دارد. هرچند هدف این نوشتار صرفا بررسی بین این دو مولفه می‌باشد، لکن نتایج بررسی عملکرد اسرائیل بدون در نظر گرفتن ایدئولوژی و روند تاریخی– مکتبی حاکم بر آن، نتایج  توجیه پذیر و قابل اتکایی نیستند.

بررسـی ظرفیتهای  فضـای سـایبری بر اتحاد و انسجام اقوام ایرانی

نویسنده : محمد جــواد عــزیـزی فر /افشین متقی 

دکتر افشین متقی[1]- استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی

محمدجواد عزیزی‌فر[2]- دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

نوع استقرار و چینش  اقوام ساکن در ایران  منجر به بروز تحلیل ها و نگاههای عمدتا امنیتی میشود.اما از منظر عوامل وحدت بخش ودر راستای تحقق امنیت ملی ، اقوام نه به تنهایی متن هستند و نه در حاشیه، بلکه پیوندهای قومی بخش مهمی از شناسنامه اقوام  و به عنوان نماد هویت ساز جامعه ایرانی محسوب میشوند.یکی از عناصر تکامل قومیتها در طول تاریخ روابط ارتباطی ایشان بوده است در این خصوص گسترش فزاینده فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سال های اخیر، حیات بشری را در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و تحت تاثیر قرار داده است و منجر به تشکیل جامعه شبکه ای شده ، که وجه غالب ارتباطی  فضای معاصر را شکل میدهد و دارای اثر گذاری در ابعاد مختلف است.در این فضا که مشهور به فضای سایبری است با توجه به  اثرات شگرف آن درایجاد تحولات ساختاری و عملکردی  دو سوال عمده مطرح میشود است .

1. توانایی تاثیر گذاری فضای سایبری در ارتباط و تعامل اقوام با یکدیگر
2.   توانایی تاثیر گذاری فضای سایبری در ارتباط اقوام با حکومت مرکزی  و افزایش اتحاد و انسجام ملی  

مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی صرفا به نقش و ظرفیتهای فضای سایبری و راهکارهای  افزایش تعامل اقوام با حکومت و بررسی نقش این فضا به عنوان عاملی در راستای راههای  انسجام بیشتر اقوام ایرانی خصوصا اقوام مستقر در حاشیه های کشور میپردازد.نتایج تحقیق بیانگر آنست که علی رغم توانایی بالای فضای سایبری در ایجاد تحولات شگرف در جهت افزایش اتحاد، انسجام و همدلی اقوام تاکنون از ظرفیتهای این فضا به طور مناسب و شایسته استفاده نشده است.

واژگان کلیدی : اقوام ، فضای سایبری،انسجام و اتحاد، فناوری اطلاعات و ارتباطات 

رسـانه و بازتولیـد قـدرت در ژئوپلیتیـک

دکترعطا الله عبدی¹، محمد جواد عزیزی فر²، لیلا رنجگر³

موضوع تحول در ارتباطات و رسانه‌ها و نیز افزایش اطلاعات، سبب ساز ظهور بازیگران جدیدی در عرصه جهان معاصر شده است.

از طرفی کارکرد ابزارهای ارتباطی که در گذشته ابزاری ساده برای انتقال معانی و پیام بود، روز به روز پیچیده ترمیشود و کل حیات انسان را متاثر میسازد.رسانه های مدرن، هرچند پیشرفت های فراوانی را برای بشر موجب گردیده، لکن مجاری مناسبی در اختیار حکومت ها، شرکت های فراملیتی قرار داده تا حوزه قدرت و امکانات و نفوذ خویش را توسعه دهند.

از سویی موضوع ژئوپلیتیک را روش های قرائت و نگارش فضای سیاسی-رقابتی جهان را درمقیاس کروی تشکیل می دهد. به عبارتی موضوع آن درباره پیش فرضها ، اسرار و رموز جغرافیایی و شرق شناسانه است،که سیاستمداران و سیاستگذاران آن را برای تشخیص اهمیت مکان ها در ساختار و مشروعیت بخشی به سیاستها به کار می گیرند. با توجه به این واقعیت ، نگارندگان به دنبال پاسخ گویی به این مسئله است که چگونه رسانه ها با بازنمایی های مختلف ، قدرت سیاسی را در ژئوپلیتیک تحت تاثیر قرار می دهند؟  بدین سبب رویکردی انتقادی در تحلیل رابطه میان رسانه ها (و به طور اخص رسانه سینما) از طرفی و عامل قدرت نرم در ژئوپلیتیک از طرف دیگر انتخاب شده است.در نتیجه می توان گفت در جهان معاصر و در تحلیل های مسائل ژئوپلیتیک نباید از عمومیت وفراگیر بودن ژئوپلیتیک در میان صاحبان قدرت، سازندگان سیاست خارجی،  صاحبان رسانه و در نهایت درمیان تولید کنندگان سینما و تلویزیون غافل ماند.

واژگان کلیدی

رسانه ، شرق شناسی ، ژئوپلیتیک عمومی ، ژئوپلیتیک سینمایی

آشنایی با شیوه حکومت و حکمرانی و نحوه سیاستگذاری امروزه علاوه بر بررسی های متنوعی که وجود دارد ، در زمره بررسی های سازماندهی سیاسی فضا نیز قلمداد میشود، که جغرافیدانان سیاسی نسبت به درک و شناخت و ارائه راهکارهای مناسب اقداماتی انجام داده و آنرا در دستور کار و حوزه تخصصی خود وارد کرده اند. در ابتدا به نگاهی مختصر به انواع نظامهای حکومتی و مدیریت سیاسی فضا انداخته و در ادامه به شیوه ، الگو ، و نوع حکومت در  ایالات متحده به عنوان ابرقدرت حال حاضر جهان ، و به عنوان کشوری که وامدار امور بین المللی و مداخله گرمسائل می باشد، به سیستم ساختار حکومتی و دولتی آن نگاهی انداخته و از نحوه توزیع سازمان سیاسی فضا در آن دولت اطلاعاتی به دست آوریم. آمریکا کشوری وسیع با تاریخی کوتاه است وتحت کنترل در آوردن آن (8 میلیون کیلومتر مربع ) در کمتر از 400 سال انجام گرفته است .

تحلیلی بر چالش های روابط ایران و جمهوری آذربایجان با تاکید بر عوامل زمینه ساز 

دکتر عطا الله عبدی 

محمد جواد عزیزی فر 

حسین آغنده 

چکیده :

جمهوری آذربایجان مهم‌ترین کشور منطقه قفقاز جنوبی است که دارای اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی با ایران است. این کشور با دارا بودن ویژگی‌هایی مانند: تجانس جمعیتی، قومی و فرهنگی با شمال ایران، مهم‌ترین همسایه شمالی ایران محسوب می‌شود و به لحاظ وجود وابستگی‌های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی عمیق بین دو کشور، شرایط مطلوبی در جهت تعمیق همکاری‌های دوجانبه بین ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد. اما علی‌رغم این اشتراک و پیوند در تاریخ، فرهنگ و مذهب، مناسبات و روابط دو کشور شاهد فراز و فرودهایی است که بعد از استقلال آذربایجان نمود پیدا کرده است. فاکتورهایی چون مناقشه دریای خزر، بحران قره باغ، قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، تحریف تاریخ، اسلام ستیزی و روابط نزدیک ایران با ارمنستان، تقویت پان ترکیسم و ادعای آذربایجان بزرگ عوامل زمینه ساز فراز و فرود روابط ایران و جمهوری آذربایجان است.

هدف این مقاله با روش تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی نیز شناسایی عوامل زمینه ساز فراز و فرود روابط دو کشور می‌باشد. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که عوامل ژئوپلیتیکی و سیاسی تأثیر منفی بر روابط ایران و جمهوری آذربایجان دارند.

واژگان کلیدی : ژئوپلیتیک، ایران، جمهوری آذربایجان، قفقاز.

نویسنده: محمد جواد عزیزی فر

مهمتری معیارهای طبقه بندی تئوریهای دولت منشا ماهیت دولت، غایت دولت، حدود آزادی فرد و اقتدار دولت است.(وینسنت، 1383). گسترش تکنولوژی وهمه گیرشدن تقریبی  فناوری اطلاعات و ارتباطات،  تحلیل ها و تعاریف  متفاوت در کارآیی یا پاسخگو بودن دولتها ایجاد کرده است. امروزه تکنولوژی  جزیی جدایی ناپذیر از زندگی جوامع انسانی در نظر گرفته میشود .به نحوی که  به صورت عمده علایق و کانون توجه فکری بسیاری از افراد تبدیل شده است . دولت الکترونیک در پاسخ به نیازهای رو به افزایش جامعه و در جهت افزایش خدمات دهی به جامعه و همچنین زمینه های مشارکت بیشتر شهروندان بوجود آمده و از جمله مباحث آن برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی می باشد که مدتی است دستور العمل  زمینه های برگزاری آن  توسط نهادهای اجرایی انتخابات کشور مد نظر قرار گرفته است. پرسش اساسی که در رابطه با انتخابات الکترونیک مطرح شود این است که آیا انتخابات برگزار شده تا چه حد با تعاریف رایج برگزاری انتخابات  استاندارد الکترونیک و تجربه های آن در دیگر کشورها مطابقت دارد؟ و آیا زمینه های لازم و بستر امن این نوع از انتخابات برقرار می باشد ؟ نوشتار حاضر در راستای پاسخگویی به این سوالات و حاصل کار مطالعات کتابخانه ای و تجربیات نویسندگان در امر انتخابات می باشد.

واژگان کلیدی :دولت ،دولت الکترونیک ، انتخابات الکترونیک،فناوری اطلاعات و ارتباطات 

روش و روش شناسی تحقیق

روش شناسی مقاله حاضر  با استفاده از برداشت پارادایمی به عنوان نمونه مدل تاکید دارد .در این روش پارادایم درپی دست یابی به نمونه های خاص از بهترین راه حل ها یا راه حل های نوعی تکیه دارد. در این نوع هرچند فرایندها بسیار واضح و واقعی است اما کاربردهای محدودی دارد . به لحاظ ماهوی پرسش های اساسی و پروسه هایی که در این نوع از تحقیقات مطرح میشوند چون در دو نوغ فضا (واقعی و مجازی )مطرح میشوند ، محدوده های بررسی علاوه رهیافت معرفت شناسانه و فنی ملزم به توجه به  چارچوب های هستی شناسانه هستیم.روش مورد استفاده در این تحقیق فوق استفاده از منابع کتابخانه ای  ، اینترنتی و میدانی صورت گرفته وبخشی از آن حاصل تجربیات فردی نگارندگان در امر اجرای انتخابات الکترونیک می باشد.

((مقاله دردست تدوین و اماده انتشار  می باشد. بزودی آپلود میشود.))

از نظریات عزیزان استقبال می نماییم ...